Лæппу кæнын

см. Лæппу кæнын – перевод

Лæппу кæнын – ирон адæмы æппæты рагондæр æгъдæуттæй иу (лæппу кæнын хъуыддагыл æмбæлæм ирон Нарты эпосы дæр). Кæд тынг рагон æгъдау у, уæддæр дзы тынг стæм пайда кодтой. Лæппу кæнын æгъдауæй куыд аразгæ хæстæгдзинад формæйæ ‘пайда кодтой æнæцот бинонтæ, кæцытæ-иу лæппу скодтой сæ хæрз хæстæджыты сидзæр цотæй. Ирон адæм дæр иннæ кавказаг хæххон адæмты хуызæн æндæр адæмы хаттæй лæппу стæм кодтой, уымæн æмæ уæд бындурон æгъдауæй цæхгæр ивд цыдис æнустыккон бындардзинады фæтк, æмæ уый ныхмæ та лæууыдысты лæппу кæнæджы хæстæджытæ «Æгъдаумæ гæсгæ, – фыста М.Ковалевский, – лæппугæнæг хъуамæ уа æнæзæнг, кæнгæ лæппу та – æнæмæнг йæ хæстæг». Кæнгæ лæппу кæнæ хæсгæ лæппуйæн (туджджынтæй кæнгæ лæппуйæ фæстæмæ) кæддæриддæр уыдис, йæ хъомылгæнæгæн йæхи фыртæн лæвæрд чи ‘рцыдаид, ахæм хæстæ æмæ бартæ. Æндæр адæмы хаттæй лæппу скæнынæн та хъуыдис, цæмæй райстаид æцæгæлон мыггаг æмæ уыцы хъуыддаг та... ирон фыдæлтыккон æхсæнады уайдзæфаккаг уыдис, уымæн æмæ хæстæгиуæджы ахастдзинæдтæн лæвард цыдис стыр ахадындзинад. Нæ къухы цы этнографион æрмæг ис, уый дзурæг у ууыл, æмæ раздæр заманты лæппу кæныны æгъдауы уыдис хъомылгæнæджы мæнг æвгъæды фæтк кæнæ та хъомылгæнæджы фæсонтæй сывæллон «сисыны» фæтк (æвæццæгæн, фæстаг фæтк фæзынд нарты хъайтартæй иу – Батрадз йæ фыд Хæмыцы фæсонтæй куыд райгуырд æмæ раздæр та Хæмыцы бинойнаг йæ сывæрджындзинад йæ лæджы фæсонты куыд бауагъта, ууыл дзурæг таурæгъы тæфагмæ гæсгæ). Ахæм фырты-иу «закъоны тых бацыдис» йæ «райгуырды» номыл-иу кæй скодтой, уыцы куывды. Уый фæстæ-иу æй æхсанад банымадта йæ «ныййарæг» мад æмæ фыдæн сæхи хъæбулыл. Кæнгæ лæппуимæ (уыимæ туджджынæй кæнгæ лæппуимæ) баст æппæт æгъдæутты сæйрагдæр хай у, кæнгæ лæппу кæмæй фæкæнынц, уымæн символикон æгъдауæй дзидзи дарын. Уыцы æгъдау-иу æхсырхæстæгдзинад руаджы бынтондæр ныффидар кодта, кæнгæ лæппу æмæ-иу лæппу кæнæджы бинонты ‘хсæн раздæр чи фæзынд, уыцы хæстæгиуæгады хъуыддаг. Æхсырхæстæгдзинад та ирон адæммæ дæр иннæ кавказаг адæмты хуызæн тугхæстæгдзинадæй кадджындæр уыдис.

кæс Ирон адæмы этнографи æмæ мифологи